Kad god je Kanada ulazila u ratne sukobe u 20.veku, gotovo uvek je to činila zajedno sa Sjedinjenim Državama: rat sa Korejom, sukob u Persijskom zalivu, bombardovanje Jugoslavije, učešće u oba svetska rata i rat u Avganistanu.
Zapanjujući izuzetak je, naravno, Vijetnam. Kanada se klonila 19-godišnjeg prisustva Amerikanaca u Indokini, a time je pošteđena žrtve, poniženja i dugotrajne domaće političke podele.
Ali Kanada nije bila samo posmatrač u Vijetnamu kako mnogi misle. U svojoj novoj knjizi, Đavolji trik, autor John Boyko prati bezbroj načina na koje su Kanađani oblikovali, dostavljali i čak se borili u jednom od presudnih sukoba hladnog rata. National Post je iskopao neke činjenice o tom ratu.
Kanadski avioni, bombe, pa čak i tajni agenti slati su u Vijetnam.
Sa obzirom na ogromnu trgovinsku međuzavisnost između Kanade i Sjedinjenih Država, neizbežna je činjenica, da su američke vojne operacije imale Kanadu za saveznika. Boyko piše da je kanadski izvoz čelika i metala porastao 54%, u potpunosti zahvaljujući potražnji američke ratne proizvodnje. Kanadski rudnici takođe su opskrbljivali većinu američkih zaliha nikla; jedan od najkritičnijih metala za moderno, mehanizirano ratovanje.
No, kanadski proizvođači takođe su imali puno važniju ulogu u dostavi američkim avionima, municijom, vojnim vozilima, granatama, napalmom i bačvama agensa Orange defoliant iz kompanije Uniroyal Chemical iz Elmire, ON. U nekim slučajevima roba je direktno otpremljena iz kanadskih fabrika u američke baze u Vijetnamu.
Koristi za Kanadu bile su znatne. Čak i u ranim godinama 1966, procenjeno je da su američki odbrambeni ugovori odgovorni za do 15 000 direktnih i 110 000 indirektnih kanadskih poslova. I sve se to događalo sa liberalskom vladom koja, iako se otvoreno protivila Vijetnamskom ratu, bila relativno mirna oko ogromnih količina kanadskog materijala, koji se koristio za vođenje rata.
Više strukture vlasti u Otavi su znale da je rat osuđen na propast
Kanada je bila jedan od tri člana (zajedno s Poljskom i Indijom) Međunarodne kontrolne komisije (ICC), međunarodnog tela formiranog za nadzor nezavisnosti Vijetnama od Francuske i njegovog razdvajanja na sever i jug. Kanada je ovaj posao dobila u osnovi zato, što je bilo prijateljsko lice nekomunističkog sveta.
Blair Seaborn bio je kanadski predstavnik pri ICC-u sredinom 1960-ih, neposredno pre prvog raspoređivanja američkih trupa u Vijetnam. Seabornovo poverenje u komisiji značilo je da je bio u retkoj poziciji da je mogao ići bilo gde unutar severnog i južnog Vijetnama.
Seaborn je bio ključni američki posrednik, a čak se sastajao i sa severnovijetnamskim vođstvom u vreme operacije Rolling Thunder, američke ofanzive bombardovanja, osmišljene da odvrati Hanoi-jevu podršku komunističkoj pobuni u Južnom Vijetnamu. Uprkos stavu SAD-a da će se vijetnamski otpor sklopiti pred ogromnom američkom moći, Seaborn je naišao na sagovornika, koji je, prema rečima jednog od njegovih veza za Washington, „potpuno uveren da vojna akcija na bilo kojem nivou neće, doneti uspeh SAD-u u Južnom Vijetnamu. “
Sjedinjene Države ignorisale su to upozorenje, kao i mnoga druga, ali čini se da je Seabornovo iskustvo duboko uticalo na vlasti u Ottawi, uključujući državnog sekretara za spoljne poslove Paul Martina, oca kasnijeg premijera. Početkom 1965., kada je američki optimizam za uspeh bio na vrhu, Martin je u kabinetu rekao da su „Sjedinjene Države krenule bezizlaznim putem jer narod u južnom Vijetnamu,nije imao volje za borbom i nije bilo izgleda za snažnu civilnu podršku. „
Kanađani nisu bili voleli američke dezertere
Oko 26.000 američkih muškaraca preselilo se u Kanadu šezdesetih godina kako bi izbegli ratovanje u Vijetnamskom ratu. Među njima je bio zapažen kantautor Jesse Winchester, kao i suprug Margaret Atwood, koji su se preselili u Toronto.
Iako se tih dolazaka Kanađani često sećaju sa određenom merom nacionalnog ponosa, većina Kanađana u to vreme nije bila nimalo zadovoljna sa američkim pridošlicama.
Anketa iz 1968. godine koju je citirao Boyko pokazala je da je 58% Kanađana reklo da ne treba primati dezertere. Gradonačelnik Vancouvera Tom Campbell nazvao ih je „ološkom zajednicom“ koja se „neće boriti za vlastitu zemlju“. 1966. godine kanadski direktor imigracije J. C. Morrison napisao je da dezerterima ne treba im dozvoliti ulazak u Kanadu jer su već pokazali spremnost da se ogluše o „moralne ili ugovorne obaveze“.
I Pierre Trudeau je ponašao na način, koji kao da je prkosio njegovoj istorijskoj slici levičara. Na pitanje 1969. o američkim vojnim dezerterima koji ulaze u Kanadu, Trudeau je rekao da nije posao kanadskih graničara da proveravaju američku vojnu evidenciju, ali rekao je i da lično veruje da je svako ko se prijavio u američku vojsku, sposoban da završi svoj mandat.
Kanada takođe nije bila previše prijateljski raspoložena prema drugom talasu pridošlica koje je doveo Vijetnamski rat: izbeglice koje su pobegle iz zemlje nakon komunističkog osvajanja Južnog Vijetnama 1975. godine. Iako bi se i liberalska i napredna konzervativna vlada složile da prihvate najmanje 50.000 vijetnamskih izbeglica, jedan od najvećih procenata u zapadnom svetu, ankete su pokazale da se tome dosledno protivila većina stanovništva. Kanađani su se usprotivili dolasku „velikih destabilizirajućih etničkih grupa“ koje bi nepovratno promenile nacionalni karakter.
U Vijetnamu je umrlo kanadskih vojnika isto kao i u Avganistanu
Američki predsednik Lyndon Johnson, samo je imao jedan ozbiljan pokušaj da primami Kanadu da se pridruži Vijetnamskom ratu. Kao što je napisao u belešci premijeru Lesteru Pearsonu 1965. godine, „naši ljudi postaju uznemireni zbog činjenice da mi nosimo gotovo sav teret sukoba u čijem ishodu, kako ga mi vidimo, svi naši prijatelji imaju jednako veliku ultimativni ulog kao i mi. „Ali, kako Boyko primećuje, retko su SAD ili Kanada ikada mogli voditi rat, a da se mladići sa obe strane granice nisu pridružavali nekoj od vojski. Tokom građanskog rata u SAD prijavilo se oko 50 000 muškaraca iz britanskog dela Severne Amerike na strani severa. Sedamdeset godina kasnije, između 1914. i 1917. oko 35.000 ljudi iz tada neutralnih Sjedinjenih Država prijavilo se u kanadskoj vojsci za učešće u Prvi svetski rat.
Teško je odrediti tačan broj Kanađana koji su otišli u Vijetnam sa američkim snagama, sa obzirom na to da su mnogi bili dvojni državljani. Ipak, procene se kreću između 12.000 i 40.000. Od toga stoje između 79 i 160 imena na Vijetnamskom veteranskom memorijalu, a koji su Kanađani. Dakle, dok je Kanada više puta odbila američke zahteve za raspoređivanjem trupa u Vijetnam, sukob je na kraju usmrtio približno onoliko Kanađana koliko i kanadsko devetogodišnje angažovanje u Avganistanu, gde je poginulo njih 158.
Budući da Kanada nije objavila rat severnom Vijetnamu, njenim građanima je tehnički zabranjena borba tamo prema odredbama zakona iz 1937. godine koji je imao za cilj zaustaviti dobrovoljce u ratovima u špansko-američkom ratu.
Ipak, dovoljno Kanađana smatralo je za shodno da ignorišu sankcije, da su regrutne stanice američke vojske na granici Quebeca na kraju počele postavljati transparente s natpisom „Bienvenue Canadiens“. U samo jednom slučaju, 25 članova Mohawk Nation iz Kahnawakea, Quebec, prijavilo se u američkim marincima. Kao što je jedan regrut tada rekao, „nikad nije postojala granica za ljude Mohawka. Za nas je sve to jedan kontinent. “
Jedan od najpoznatijih Kanađana koji su se prijavili za službu u Vijetnamu bio je Richard Dextraze, sin odlikovanog oficira kanadske vojske Jacquesa Dextraze-a, kasnije, budućeg načelnika štaba odbrane. “Ljudi kažu da je bilo glupi ići tamo, jer to nije bio naš rat. Ali u ovaj rat smo trebali da se borimo protiv zajedničkog neprijatelja “, kasnije je govorio stariji Dextraze za svog sina, koji je ubijen u akciji s marincima, kada je imao 22 godine.
SERBIANNEWS/CANADA
