U razmaku od samo pet dana (14. i 19. septembra) imao sam jedinstvenu priliku da budem deo delegacije koju su primili patrijarh vaseljenski i carigradski Vartolomej i papa rimski Franja. Tema razgovora u Istanbulu i Rimu bila je inicijativa grupe „Uskrs zajedno 2025”, čiju okosnicu čini Interparlamentarna skupština pravoslavlja (ISP), o načinima proslave najvećeg hrišćanskog praznika, koji će iduće godine istoga dana – 20. aprila – obeležiti oko dve i po milijarde pravoslavnih katolika i protestanata.
Interparlamentarna skupština pravoslavlja je parlamentarna, politička organizacija koja okuplja poslanike iz 25 država sa svih kontinenata i na određeni način reprezentuje glas oko tri stotine miliona pravoslavnih. Skupština je formirana 1993, na inicijativu grčkog parlamenta, gde se nalazi i njeno sedište. Naša zemlja ima status punopravnog člana od 1995. godine, a ja imam čast da budem član ili šef naše parlamentarne delegacije u ISP, kao i član sedmočlanog Međunarodnog sekretarijata, od 2008. godine. Skoro trideset godina predsednik organizacije bio je neko od poslanika Ruske državne dume, ali je rat u Ukrajini to promenio i ruska delegacije više ne učestvuje u radu ISP-a. Od juna ove godine predsednik ISP-a je deputat rumunskog parlamenta Joan Vulpesku, teolog po obrazovanju, a generalni sekretar je Maksimos Harakopulos, poslanik grčke skupštine.
U zaista prijateljskim i vrlo otvorenim razgovorima oba verska poglavara podržala su nastojanja da se pronađe način da i ubuduće svake godine sve hrišćanske crkve Uskrs slave istoga dana. Prema sadašnjim kalendarima, to će se dogoditi 2028, 2031, i još nekoliko puta u ovom veku, ali već u sledećem stoleću računanje se bitno razlikuje. U određenim godinama, kao što je bilo ove, ta razlika iznosi i po pet sedmica.
Patrijarh Vartolomej koji stoluje u istanbulskoj četvrti Fanar, istakao je da „datum Uskrsa nije pitanje dogme ili vere, već rezultat astronomskih proračuna” i da se „snažno zalaže da svi koji veruju u Hristovo vaskrsenje, praznik obeležavaju istoga dana”.
Papa Franja u obraćanju u Vatikanu poručio nam je da „zajednička proslava Uskrsa ne bi trebalo više da bude izuzetak, već da postane pravilo”. „Stoga ohrabrujem one koji su posvećeni ovom putu da istraju i ulože sve napore u potrazi za zajedničkim sporazumom, izbegavajući sve što bi umesto toga moglo dovesti do daljih podela među našom braćom i sestrama”, naglasio je rimski pontifeks maksimus.
To nije novina, jer već nekoliko godina i patrijarh koji je je prvi među jednakima u pravoslavnom svetu i duhovni lider katolika ponavljaju da je „skandal odvojeno slaviti jedinstveni događaj vaskrsenja Isusa Hrista”. Papa Franja je 2015. godine u pismu patrijarhu Vartolomeju i ruskom patrijarhu Kirilu ponudio da Katolička crkva usvoji datum pravoslavnog Uskrsa, kako bi se ovo pitanje rešilo. Papa je iznosio i predlog da datum najvećeg praznika bude nepromenjen i da se u kalendaru svih hrišćanskih crkava za njega označi druga nedelja u aprilu. Ovaj predlog su podržale i Koptska pravoslavno-orijentalna crkva i Jermenska apostolska crkva.
Izvesno je, međutim, da do dogovora neće doći brzo i jednostavno, jer Ruska pravoslavna crkva, kao najveća među istočnim crkvama, to pitanje ne vidi kao prioritetno. Rat u Ukrajini i crkveni spor između zajednica u toj zemlji, te podrška Carigradske patrijaršije Pravoslavnoj crkvi Ukrajine, koju Moskva smatra raskolničkom, na neodređeno vreme odlažu mogućnost da se postigne sporazum o zajedničkom datumu Uskrsa. Srpska pravoslavna crkva se o ovom pitanju zvanično nije izjašnjavala.
Još jedna tema bila je zastupljena u razgovorima s pravoslavnim patrijarhom i rimskim papom. Iduće godine navršava se 17 vekova od Vaseljenskog sabora održanog, na inicijativu rimskog cara Konstantina, u gradiću Nikeji (danas Iznik), jugoistočno od Carigrada. U to vreme hrišćanska crkva je bila jedinstvena (definitivna podela između katolika i pravoslavnih nastupila je 1054. godine). Vaseljenski patrijarh je obavestio našu delegaciju da su „i Pravoslavna i Katolička crkva već osnovale zajedničke odbore za organizovanje proslave 1700. godišnjice”, sa zakazanim događajima u istorijskom mestu održavanja Prvog vaseljenskog sabora 325. godine. Papa Franja je naglasio da je „Nikejski Vaseljenski sabor, osim objavljivanja Simvola vere, značajan i po tome što se bavio pitanjem datuma Vaskrsa, jer su se do tada već pojavile različite tradicije”.
A te različite tradicije ostale su do današnjeg dana. Ali, ostala je i nada da će jednog dana biti prevaziđene.
