Pasulj, glog, kora tise ili vrbe… Lekovi se iz biljaka dobijaju hiljadama godina, a novi se još uvek otkrivaju. Evo nekoliko biljnih ekstrakata sa snažnim medicinskim dejstvom.
Ljudi su izučavali lekovita svojstva biljaka hiljadama godina. Iako se biljni lekovi često zanemaruju kao nenaučni, više od jedne trećine savremenih lekova potiče direktno ili indirektno iz prirodnih proizvoda, kao što su biljke, mikroorganizmi i životinje.
Naučnici sa Istraživačkog instituta Skrips u Kaliforniji otkrili su da hemikalija ekstrahovana iz kore drveta Galbulimima belgraveana ima psihotropne efekte koji mogu pomoći u lečenju depresije i anksioznosti. Drvo se nalazi samo u udaljenim prašumama Papue Nove Gvineje i severne Australije i starosedeoci su ga dugo koristili kao lek protiv bolova i groznice.
Pasulj protiv Parkinsona
Najpoznatiji primer medicinskog leka ekstrahovanog iz biljne vrste je opijum, koji se koristi za lečenje bolova više od 4.000 godina. Opijati poput morfijuma i kodeina dobijaju se iz opijumskog maka i imaju snažan efekat na centralni nervni sistem.
Ali koji drugi drevni lekovi zasnovani na biljnim materijama imaju jasne medicinske efekte?
Pre svih to je baršunasti pasulj (Mucuna pruriens). On se koristio još u drevnoj indijskoj ajurvedskoj i kineskoj medicini pre više od 3000 godina. Najstariji sačuvani tekstovi nam govore kako su iscelitelji koristili ekstrakte pasulja da smanje tremor kod pacijenata kako bi lečili stanje koje sada smatramo Parkinsonovom bolešću.
Sada istraživanja pokazuju da baršunasti pasulj sadrži jedinjenje koje se zove levodopa, lek koji se danas koristi za lečenje Parkinsonove bolesti. Levodopa pomaže u zaustavljanju tremora povećavajući dopaminske signale u delovima mozga koji kontrolišu kretanje.
Moderna istorija levodope počela je početkom 20. veka kada je jedinjenje sintetizovao poljski biohemičar Kazimir Funk. Decenijama kasnije, šezdesetih godina prošlog veka, naučnici su otkrili da se levodopa može koristiti kao efikasan tretman za zaustavljanje tremora kod pacijenata sa Parkinsonovom bolešću. Lek je napravio revoluciju u lečenju bolesti i i danas je zlatni standard za terapiju.
Glog bi mogao biti budući lek za kardiovaskularne bolesti
Klinička ispitivanja pokazala su da glog (Crataegus spp) smanjuje krvni pritisak i može biti koristan za lečenje kardiovaskularnih bolesti. Bobice gloga sadrže jedinjenja kao što su bioflavonoidi i proantocijanidini za koje se čini da imaju značajnu antioksidativnu aktivnost.
Medicinska svojstva gloga prvi su primetili grčki lekar Dioskorid u prvom veku i Tang Ben Cao u staroj kineskoj medicini u sedmom veku. Ekstrakti gloga još nisu pogodni za širu medicinsku upotrebu— studije su u toku, a potrebna su temeljnija istraživanja da bi se procenila dugoročna bezbednost upotrebe ekstrakata za lečenje bolesti.
Kora pacifičke tise protiv raka
Drveće tise ima posebno mesto u medicini u evropskoj mitologiji. Većina delova drveta je veoma otrovna, izazivajući asocijacije i na smrt i na besmrtnost. Treća veštica u Šekspirovom Magbetu pominje tisu.
Ovde se radi o vrsti severnoameričke tise koju zovu pacifička tisa (Takus brevifolia). Ona poseduje najkorisnija medicinska svojstva. Naučnici su šezdesetih otkrili da kora drveta sadrži jedinjenja koja se nazivaju takseli. Jedan od ovih taksela, nazvan paklitaksel, razvijen je u efikasan lek za lečenje raka. Paklitaksel može da zaustavi deljenje ćelija raka, blokirajući dalji rast bolesti.
Čudesni lek od kore vrbe
Kora vrbe je još jedan tradicionalni lek sa dugom istorijom. Koru su pre 4.000 godina upotrebljavali Sumerci i Egipćani za lečenje bola i od tada nije prestala da se koristi. Kora vrbe sadrži jedinjenje zvano salicin, koje će kasnije biti osnova otkrića aspirina — leka koji se koristi najčešće na svetu.
Aspirin ima nekoliko različitih medicinskih prednosti, uključujući ublažavanje bolova, smanjenje temperature i prevenciju moždanog udara. Njegova prva široka upotreba bila je tokom pandemije gripa 1918. za lečenje visokih temperatura.
