Kome smeta popis u Crnoj Gori

U svom procesu razbijanja i rastakanja srpskog naroda, te redizajniranja nacionalne mape na prostoru bivše Jugoslavije, kreatorima tog projekta glavno oružje postao je upravo popis stanovništva, i to kroz svoje odrednice o naciji i jeziku.

Da bismo odgovorili na pitanje postavljeno u naslovu ovog teksta, moramo prvo da postavimo definiciju toga šta je popis i u čemu je njegov značaj. Kao odgovor na ovo pitanje možemo reći da se značaj popisa stanovništva ogleda u tome što se njime obezbjeđuju potpuni, kvalitetni, tačni i međunarodno uporedivi statistički podaci o stanovništvu, domaćinstvima i stanovima i omogućava uporedivost s podacima iz ranijih popisa u skladu s potrebama korisnika iz zemlje i inostranstva.

Ako ovo uzmemo kao suštinu popisa stanovništva, doći ćemo do zaključka da je popis stanovništva jako značajan za svaku zemlju posebno, ali i za ukupne veze između država. Ipak, iako važan za politiku, popis je tehničko pitanje u skoro svim državama i po pravilu njegova organizacija ne predstavlja pitanje kojim se u prvom redu bave političari, već uglavnom statističari. Kako je onda popis u Crnoj Gori postao političko pitanje?

Pa, stvar je u suštini jednostavna. U svom procesu razbijanja i rastakanja srpskog naroda, te redizajniranja nacionalne mape na prostoru bivše Jugoslavije, kreatorima tog projekta glavno oružje postao je upravo popis stanovništva, i to kroz svoje odrednice o naciji i jeziku.

Dominantna srpska nacionalna svest u Crnoj Gori na kraju i posle Drugog svetskog rata je ideološki menjana i sa isključivim ciljem da se nacionalni Srbi prevedu u nacionalne Crnogorce, te da se novostvorena crnogorska nacija odvoji od srpske. Ovo je u početku rađeno tako da su kreatori tog projekta okupljeni u tadašnjem KPJ/SKJ, odnosno KPCG/SKCG govorili da su Crnogorci i Srbi isto, te da nije važno kojom će se odrednicom ko pisati, ali da je tobože zbog federalizacije Jugoslavije, te ravnopravnosti Crne Gore u toj federaciji poželjno pisati se kao Crnogorac. Tako je geografsko-teritorijalna odrednica postala nacionalna, a nacionalni Srbi su postali nacionalni Crnogorci.

Ovakvo stanje je zatim razrađivano kroz partijske instrukcije, obrazovni sistem, knjige, radio-programe, štampu, TV sadržaje… To je dovelo do toga da su se Crnogorci u decenijama posle rata izdefinisali u dve grupe. Prva su oni koji su sa srpstvom svojim i svojih predaka konačno raskinuli i postali nacionalni Crnogorci po ubeđenju; druga su oni koji su se izjašnjavali kao Crnogorci misleći vrlo naivno da je to isto što i Srbi i da između pojmova Crnogorac i Srbin nema razlike; i na kraju, treći su oni koji su i pored svega ostali Srbi.

Ovaj i ovakav trend nastavljen je od popisa do popisa sve do 2003. godine, kada je u uslovima kontroverznog referenduma, te sveukupne antisrpske histerije tadašnjeg režima, došlo do nacionalne osvešćenosti jednog dela stanovništva, što se odrazilo i na popis stanovništva. Broj Srba koji na ranijim posleratnim popisima (1948,1953,1961,1971,1981. i 1991) nije prelazio 9,5 odsto (1991) na popisu te 2003. iznosio je 31,99 odsto. Naravno, treba razumeti da je do ovoga „poboljšanja” došlo usled toga što je jedan broj građana shvatio da nije svejedno kako se nacionalno pisati i odlučio da se vrati svojoj srpskoj nacionalnoj svesti, a ne nekakvom „demokratskom napretku” pod vlašću Mila Đukanovića.

Sigurno je da bi na ovom popisu procenat Srba bio veći da stanovništvo nije bilo izloženo raznim pritiscima i ucenama. Ovaj pritisak, kao posledica iznenađenja procentom Srba na popisu 2003, posebno je pojačan u godinama koje su usledile, pa je to i dovelo do određenog pada na popisu 2011. godine. Tada je broj Srba iznosio 28,73 odsto. Naravno, treba pomenuti i otvorenu sumnju da su rezultati popisa iz 2011. godine nameštani kako bi se procenat Srba smanjio.

Pobeda do tada opozicionih snaga na izborima 2020. godine stavila je srpski narod u Crnoj Gori u jednu sasvim drugu poziciju u odnosu na njegov položaj, može se reći i od 1945. godine. Kroz svoje političke predstavnike oličene uglavnom u Demokratskom frontu i ostalim članicama koalicije „Za budućnost Crne Gore” srpski narod je postao deo nove parlamentarne većine i time najzad ostvario pravo da učestvuje (zajedno sa ostalima) u procesima u svojoj otadžbini Crnoj Gori.

Ne želeći nikakvo ekskluzivno pravo za sebe ili samo za sebe, Srbi su se nadali da će im promena (pobeda) iz 2020. godine, kojoj su najviše i odlučujuće doprineli, omogućiti da ravnopravno sa ostalim narodima unapređuju Crnu Goru, te da će moći da isprave velike nepravde i štetu koja im je nanesena usled višedecenijskog progona. Međutim, događaji koji su usledili – neulazak srpskih predstavnika u Vladu Crne Gore, okretanje leđa premijera Zdravka Krivokapića predstavnicima Srba u Skupštini Crne Gore, a time i srpskom narodu, kao niz događaja kojim se dovodi u sumnju da će položaj Srba u Crnoj Gori biti poboljšan.

Ako ovome dodamo brojna dešavanja u vladi, neprijateljski odnos dela nove vlade prema susednoj Srbiji, izglasavanje kontroverzne rezolucije kojom se srpski narod proglašava genocidnim, izostanak potpisivanja Temeljnog ugovora sa Srpskom pravoslavnom crkvom te ponizan odnos prema vlastima u Prištini, očigledno je da stvari ne idu u dobrom smeru i da je preispitivanje učešća srpskih predstavnika u ovakvoj vlasti više nego nužno.

Ono što treba posebno naglasiti jeste da je tekuća 2021. godina, godina u kojoj treba da se održi redovan popis stanovništva u Crnoj Gori. Za srpski narod ova činjenica je od vitalnog interesa jer najzad mora dobiti svoje pravo na izjašnjavanje po svim, pa i nacionalnim i jezičkim podacima bez pritisaka, ucena, nameštanja, podmetanja…

Ne tražimo ovo pravo da bismo nekome nešto nametali ili da bi nekoga ugrožavali. Demografski, ekonomski, društveni podaci o stanovništvu i domaćinstvima u Crnoj Gori podjednako su važni za sve u Crnoj Gori. Srpski narod traži samo tačne i istinite podatke o sebi i drugima da bi na osnovu toga mogao da gradi i izgradi svoju poziciju u društvu, odnose s drugima i ravnopravnost i pravo na razvoj.

Predstavnici Srba u novoj parlamentarnoj većini, međutim, opravdano se pribojavaju da u novoj Vladi Crne Gore postoje snage koje svjesno žele da opstruišu ovaj proces i odlože popis. Iza toga stoji neopravdani strah od srpskog faktora u Crnoj Gori, kao i strah od toga da će se proces asimilacije Srba prekinuti. Pomenuti antisrpski stavovi zajedno sa činjenicom da se popis javno nerado spominje, kao i to da je počeo drugi deo godine, a da aktivnosti oko organizacije popisa nema, dovoljan su podstrekač ovih sumnji.

Popis stanovništva je prirodan proces i njegovo veštačko odlaganje predstavljalo bi stvaranje novih turbulencija na političkoj i društvenoj sceni u Crnoj Gori. Ako su izbori praznik demokratije, onda popis mora biti praznik statistike i demografije i ništa više.

Poslanik Demokratskog fronta u Skupštini Crne Gore